Over NAP contactbijeenkomst 14 september 2017 - 'De kracht van process safety!'

Op de derde NAP contactbijeenkomst van 2017 werd de vloer gegeven aan de SIG Process Safety. Deze SIG is ruim een jaar geleden gestart en richt zich met name op industriële processen waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt. De kernvraag daarbij is of de procesindustrie op de juiste veilige weg is. Daarbij wordt de hele keten van ontwerper tot asset owner en dienstverlener diepgravend onder de loep genomen. Die kernvraag over de juiste veilige weg liep ook als een rode draad door de hele avond. Dat gebeurde op verschillende manieren zoals een presentatie, een film en de overhandiging van de eerste resultaten, en ook een discussie over een aantal stellingen. Het leverde een rijk gevulde avond op met interactie met de aanwezigen waarbij de emotie niet geschuwd werd.

Als eerste hield Tijs Koerts van Koerts Consultancy een presentatie waarin globaal werd ingegaan op de resultaten van de SIG sinds haar oprichting. Tijs heeft in verleden gewerkt voor bedrijven als Dupont, Lyondell en GE Plastics waar hij ervaring heeft opgedaan met stoffen als etheen, fosgeen, chloor en TFE als basis voor teflon. Daar heeft hij geleerd dat de kern van process safety is, dat een proces zodanig veilig is dat de stof in de systemen blijft, met andere woorden geen Loss of Containment.

Tijs gaf aan dat een motivatie voor de SIG Process Safety gelegen is in de bewering van een bekende hoogleraar dat de industrie niet samenwerkt. Ieder bedrijf zou zijn eigen cultuur hebben en die zou goede samenwerking in de keten in de weg staan. De SIG biedt een platform voor mensen uit de hele keten om kennis en ervaring uit te wisselen; verschillende benaderingen, lessen die geleerd zijn en omgang met de menselijke factor. Die discussies worden sterk gewaardeerd en inspireren om tot gezamenlijke inzichten te komen. Een en ander is ook te merken aan de aanwas van leden van de SIG. In de SIG zijn tien discussieonderwerpen gedefinieerd, zoals HAZOP en Management of Change, waarop later wordt ingegaan. Een ander onderwerp is leadership, waarbij het voorbeeld uit het verre verleden van oprichter Dupont werd aangehaald. Die gaf aan dat de kruitfabriek zo veilig moest zodat hij er zelf met zijn gezin naast durfde te wonen. Nog een ander onderwerp is de verspreiding van Proces Safety kennis op hogescholen en universiteiten; in de lacune die hier nog is, wil de SIG ook verbetering brengen. Bij het onderwerp ketenverantwoordelijkheid kwam aan de orde dat bij grote incidenten, bijvoorbeeld het BP platform in de Golf van Mexico in 2010, uiteindelijk naar de asset owner wordt gekeken, hoe genuanceerd dat vaak ook ligt. Overige onderwerpen zijn het ontwerpproces, de risicomatrix die ieder bedrijf moet opstellen en de ervaringen met geaccepteerde kansen per risico, de leading indicators die vroegtijdig ingrijpen mogelijk maakt nog voor een ongeluk gebeurt, de bestaande netwerken in Nederland zoals het VNCI en in het buitenland en tenslotte het leren van incidenten en hoe dat vaak in wet- en regelgeving wordt verwerkt zoals in het geval Seveso.

HAZOP is het eerste onderwerp van de SIG waar de inzichten uit de discussies zijn gebundeld in een brochure. Het eerste exemplaar van deze brochure werd tijdens de bijeenkomst door SIG lid Roelof Ipema van AkzoNobel overhandigd aan NAP voorzitter Frank van Ewijk. Roelof gaf daarbij aan dat de brochure ingaat op vragen als wat belangrijk is om een goede HAZOP studie uit te voeren, waaraan de HAZOP voorzitter moet voldoen, hoe een goede sessie wordt opgezet en hoe wordt gezorgd dat alle scenario’s gedekt zijn.

In het tweede deel zijn de bevindingen van de SIG rond Management of Change (MoC) aan de orde gekomen. Dit werd ingeleid door Nils Bosma van Shell en Ton Jansen van Jacobs. Dit deel begon met een film over het onderzoek naar de explosie bij Williams Olefins Plant in Louisiana, waar een warmtewisselaar met ondermeer propaan is geëxplodeerd in 2013. Hier is een wijziging uitgevoerd, om de operatie te verbeteren. Daarbij is wel een MoC proces gevolgd, maar de warmtewisselaar werd daarbij gescheiden door een afsluiter van zijn overdrukbeveiliging. Dat is een gevaarlijke situatie die tot de explosie heeft geleid. Tijdens een reguliere HAZOP studie die ná deze wijziging is uitgevoerd is dit risico geïdentificeerd. Echter de maatregel om de klep open te vergrendelen, locked open te maken is nooit uitgevoerd. 

Klik hier voor de presentatie en hier voor de stellingen.

Uit de discussie die volgde op drie prikkelende stellingen konden een aantal conclusies worden getrokken. De MoC kan nog zo goed in een procedure zijn ondergebracht, het blijft mensenwerk. Advies is dan ook: Kom achter het bureau vandaan als je deze MoC als manager ondertekent, ga voorbij het middelmanagement, kijk de mensen in de ogen die de wijziging moeten uitvoeren en ga ter plaatse kijken. Nils noemde daarbij een aansprekend voorbeeld waarbij de installateur vanwege de beschikbaarheid op het laatste moment materiaal voor geluidisolatie verwisselde voor ander materiaal voor warmte-isolatie.

Voorts geldt dat, ook al is de procedure nog zo dichtgetimmerd, investering in vakmanschap van belang blijft. Dit geldt ook voor de asset owner, die niet alleen op de service provider moet vertrouwen. Een perfecte HAZOP checklist kan bijvoorbeeld nooit het eindantwoord zijn; gezond verstand en onderbuik gevoel blijven onontbeerlijk in HAZOP sessies. De onderbuik van alle ervaring die aan tafel zit, kan vertellen dat iemand zich ergens niet gemakkelijk bij voelt, ook al laat de checklist dat niet direct zien. Ideeën over vergaande digitalisering van het HAZOP proces zonder grote interactie tussen de deskundigen worden daarom niet verstandig geacht. Klik hier voor het HAZOP document.

Vakmanschap en betrokkenheid bij het proces kunnen ook worden aangetast als een controlekamer op grote afstand wordt geplaatst. Daarnaast kwam Darwin nog aan de orde bij een best practice waarbij de betrokkenheid van de ontwerper wordt vergroot. Daarbij moet de ontwerper van het proces de eerste vijf batches zelf produceren. Dit vergroot de betrokkenheid van de ontwerper met zijn ontwerp en er wordt zoveel van geleerd dat de volgende ontwerpen steeds beter worden.

Verder is het zo dat de samenleving tegenwoordig een nul-incident verwachting heeft, waar de normale ALARP aanpak niet meer voldoende antwoord op geeft. Daar zal de aandacht in de SIG dan ook op worden gericht. De stellingen maakten dat het af en toe muisstil was in de zaal, niet alleen omdat de materie interessant is, maar ook omdat de aanwezigen aan het denken werden gezet over de eigen processen en de eigen omgang hiermee.